Kiezen tussen 1-fase spanningsrails en 3-fasen spanningsrails

Spanningsrails is leverbaar is vele varianten. De meest voorkomende keuze is die tussen 1-fase en 3-fasen. Welke rail kies je? En waarop baseer je die keuze?

Wat is spanningsrails?

Railverlichting of spanningsrail systemen herken je aan de toepassing van metalen profielen die in- of aan het plafond zijn bevestigd. Door de profielen lopen elektrische geleiders (koperdraden). In de rail kunnen verlichtingsarmaturen worden vastgezet via een zogenaamde railadapter. Je ziet spanningsrail systemen vooral toegepast in winkels, horeca en soms ook in woningen.

Bekijk ook: Alles over spanningsrail systemen (webinar)

Wat is een fase?

Net als bij de aansluiting van het elektriciteitsnetwerk in de meterkast van een woning, wordt er bij spanningsrail systemen gesproken over "fases". De kabel die naar de meterkast in je huis gaat, of in ons geval: naar onze spanningsrail, bestaat tenminste uit twee draden:

1. Eén draad is altijd de nuldraad (blauw).
2. Eén draad is altijd de fasedraad (bruin), ook wel aangeduid met L (= "live")

Er wordt daarnaast natuurlijk ook altijd een aardedraad (geelgroen) voorzien. De spanning op je installatie is het verschil tussen de fasedraad en de nuldraad. Doorgaans: 220 / 230 VAC~.

In sommige gevallen kunnen er ook meerdere fasedraden in de kabel zitten. Bijvoorbeeld: L1, L2 en L3. Je hebt dan 3-fasen, die elk individueel van spanning kunnen worden voorzien. Het totale vermogen van je aansluiting en installatie is groter naarmate je meerdere fasen hebt.

Een "fase" komt dus in feite overeen met één elektrotechnisch "circuit" dat je hiermee maakt. In het Engels spreken we dan ook van en 1-Circuit Track System of een 3-Circuit Track System.

Waarom kies je voor 1-fase spanningsrails?

Alle verlichting tegelijk aan of uit

Een 1-fase spanningsrail heeft in de basis 2 geleiders (twee koperdraden, twee sporen) door de rail lopen: een nuldraad (N) en een fasedraad (L). Het metaal van de rail zelf fungeert als aarde. Hiermee kun je dus één stroomkring maken. De railverlichting die je in de spanningsrail bevestigd, zal altijd tegelijkertijd in- of uitschakelen (of eventueel: gelijktijdig dimmen).

Compacte bouw

1-fase spanningsrail is in vergelijking met 3-fasen spanningsrail wat compacter en slanker gebouwd. De (opbouw)rail is "platter" omdat er minder kopersporen in hoeven worden weggewerkt. Ook de armaturen, en dan met name de adapter waarmee ze in de rail worden bevestigd, zijn wat compacter uitgevoerd. Er hoeft tenslotte geen knop op te zitten om de fase mee in te stellen. Het kan een esthetische keuze zijn om met deze reden voor 1-fase spanningsrail te kiezen.

De rail is dankzij zijn bouw ook lichter, maar in ruil daarvoor iets minder stabiel of "stug" in vergelijking met 3-fase rail. 1-fase spanningsrail kan dan ook iets minder gewicht dragen. Je kunt er dus minder, of minder zware armaturen aan hangen.

Prijsgunstiger

1-fase spanningsrail is als gevolg van minder materiaal dat er voor nodig is om het te fabriceren, logischerwijs iets goedkoper dan 3-fasen spanningsrail.

Waarom kies je voor 3-fasen spanningsrails?

Verlichting in groepen aansturen

In een 3-fasen spanningsrail zijn tenminste 4 geleiders verwerkt: een nuldraad (aangeduid met N), 3 fasedraden (aangeduid met L1, L2 en L3) en in sommige gevallen ook nog een stuurdraad (DALI). Ook hier fungeert de metalen behuizing als aarde voor de installatie. Net een 3-fasen spanningsrail kun je drie individuele stroomkringen maken. Bij het monteren van armaturen aan de rail stel je op de adapter in op welke fase je het armatuur wilt laten reageren. Dit gaat door middel van een draaiknop. In de praktijk draait er een specifieke contactpunt tegen een van de geleiders in de rail.

Elke fase wordt individueel van stroom voorzien. Bij het aansluiten van een 3-fasen spanningsrail gebruik je dus een (minimaal) 5-aderige kabel. Elke fase wil je individueel in en uit kunnen schakelen, dus je dient ook 3 schakelaars of 3 dimmers te voorzien. Vervolgens kun je de armaturen die op dezelfde fase zijn ingesteld, met de overeenkomstige schakelaar of dimmer bedienen. De armaturen op een 3-fasen railsysteem kun je dus in 3 groepen verdelen die je individueel kunt schakelen.

Dat hoeft overigens niet. Je kunt ervoor kiezen om L1, L2 en L3 gemeenschappelijk aan te sluiten. Alle 3 de fasen reageren dan als één: alle verlichting wordt gelijktijdig in- of uitgeschakeld. Je profiteert in dat geval niet van de losse groepen, maar wel van het feit dat je drie keer zoveel vermogen op de rail kan aansluiten.

Grovere bouw

Omdat er een aantal kopersporen in de rail moeten worden ondergebracht, is de 3-fasen spanningsrail fysiek groter (hoger) en "grover" opgebouwd, in vergelijking met 1-fase spanningsrail. Dit zorgt er ook voor dat het geheel wat stugger en steviger is. Wat met name een voordeel kan zijn als je spanningsrail wil gaan pendelen. Een 3-fasen spanningsrail kan wat meer gewicht dragen, wanneer deze conform de handleiding tegen het plafond is opgebouwd. Je kunt er dus wat zwaardere- en/of een groter aantal armaturen aan monteren. 

Ook de adapter, waarmee het verlichtingsarmatuur in de rail wordt geklikt en vastgezet, is wat grover en hoger opgebouwd. Niet iedereen vind dat even mooi.

Iets duurder, maar ook meer vermogen

Omdat er meer materiaal nodig is voor het maken van 3-fasen spanningsrail, zijn deze producten ook iets duurder in aanschaf. Een 3-fasen spanningsrail installatie mag drie keer zoveel vermogen opnemen, vergeleken met een 1-fase systeem. De armaturen van een 3-fase installatie kunnen fysiek dus wat zwaarder zijn, maar ook qua wattage en lichtopbrengst.

Even veel keuzevrijheid

Bij zowel 1-fase als 3-fasen spanningsrail heb je een ruime keuze uit allerlei accessoires die je helpen bij het bevestigen van de rail, het voorzien van stroom en het samenstellen van specifieke vormen, bochten, hoeken, etc. Bij beide oplossingen heb je de keuze uit meerdere kleuren rail en een ruime selectie armaturen. In veel gevallen zijn armaturen zowel met een 1-fase adapter als een 3-fasen railadapter leverbaar. Er zijn bovendien losse adapters te bestellen, die het mogelijk maken om bijvoorbeeld zelf een pendelarmatuur geschikt te maken voor montage aan een spanningsrail.

De keuze: 1-fase vs. 3-fasen spanningsrail

Grofweg kun je de toepassingsgebieden voor 1-fase vs. 3-fasen spanningsrail verdelen in:

• 1-fase spanningsrail is hoofdzakelijk geschikt voor kleinere installaties, bijvoorbeeld thuis (woningen), kleinere winkels en horecagelegenheden.
• 3-fasen spanningsrails wordt in het bijzonder aanbevolen bij grotere winkels, kantoren en tentoonstellingsruimtes of beurzen.

---

Meer informatie

• Gerelateerde informatie bij het begrip '3-fase'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'aarde'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'dimmen'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'dimmer'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'groep'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'horeca'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'led'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'lichtplan'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'lichtplan'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'lichtplan'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'spanningsrails'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'spanningsrails'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'winkel'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'woning'...

---

Reageren op dit artikel

Naam*:

E-mail:

(Wordt niet getoond op website)

Reactie*:

 

Ik heb kennis genomen van de privacy verklaring en ga hiermee akkoord*

 

* Gemarkeerde velden zijn verplicht

Altijd op de hoogte met de gratis nieuwsbrief

Blijf geïnformeerd over alle nieuwe artikelen, video's en podcasts dankzij de gratis nieuwsbrief die periodiek per e-mail verstuurd wordt.

Vragen over het ontwerpen of toepassen van verlichting?

Een team van verlichtingsexperts vormt de redactie van deze website. Je kunt jouw verlichtingsvraagstukken aan hen voorleggen.